ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ‘ਤੇ ਸੱਤ ਰੋਜ਼ਾ ਫੈਕਲਟੀ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ: ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀਆਂ
ਮੰਡੀ ਗੋਬਿੰਦਗੜ੍ਹ, 26 ਜੁਲਾਈ ,ਬੋਲੇ ਪੰਜਾਬ ਬਿਊਰੋ:
ਐਗਰੀਮ ਕਲੱਬ ਆਫ ਐਗਰੀਕਲਚਰ ਐਂਡ ਲਾਈਫ ਸਾਇੰਸਜ਼ ਅਤੇ ਧਨਵੰਤਰੀ ਕਲੱਬ ਆਫ ਆਯੁਰਵੈਦ ਐਂਡ ਰਿਸਰਚ ਵੱਲੋਂ ਆਈਕਿਊਏਸੀ, ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਸੱਤ ਰੋਜ਼ਾ ਆਨਲਾਈਨ ਫੈਕਲਟੀ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (ਐਫਡੀਪੀ) ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਵਿੱਚ 52 ਭਾਗੀਦਾਰ ਅਤੇ 8 ਰਿਸੋਰਸ ਪਰਸਨ ਸਨ। ਇਹ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ, ਸਿਹਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਬਾਰੇ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਸੀ ਜੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋ (ਡਾ.) ਐਚ.ਕੇ. ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਸਾਰੇ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ‘ਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਇੱਕ ਬੁਨਿਆਦ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ‘ਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਖੋਜਾਂ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਵੀਨਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਨੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਲਈ ਬਿਹਤਰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਚਾਂਸਲਰ ਡਾ: ਜ਼ੋਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੰਬੋਧਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਫੈਕਲਟੀ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਸਗੋਂ ਫੈਕਲਟੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਮੁੱਚੇ ਅਦਾਰੇ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਵੀ ਵਾਧਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਿਨ ਦੇ ਰਿਸੋਰਸ ਪਰਸਨ ਡਾ: ਦੀਕਸ਼ਾ ਰਾਣਾ, ਐਮਿਟੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਮੋਹਾਲੀ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਵਿਗੜਦੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਕਾਰਬਨ ਫੁੱਟਪ੍ਰਿੰਟਸ ਦੀ ਗਣਨਾ ਲਈ ਕੇਸ ਅਧਿਐਨ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਫੈਕਲਟੀ ਡਾ ਅਵਿਨਾਸ਼ ਭਾਟੀਆ ਨੇ ਧੰਨਵਾਦ ਕੀਤਾ।
ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਣ ਹਾਈ ਅਲਟੀਟਿਊਡ ਰਿਸਰਚ ਸਟੇਸ਼ਨ, ਜ਼ੂਲੋਜੀਕਲ ਸਰਵੇ ਆਫ ਇੰਡੀਆ, ਸੋਲਨ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਡਾ: ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਚੰਦ ਪਠਾਨੀਆ ਨੇ ਦਿੱਤਾ। ਉਸਨੇ ਜੈਵਿਕ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਸੰਕਲਪਾਂ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਡਾ: ਅਵਿਨਾਸ਼ ਭਾਟੀਆ ਨੇ ਫੈਕਲਟੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਈ। ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਤੀਸਰੇ ਦਿਨ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਆਯੁਰਵੇਦ, ਡੀਮਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਜੈਪੁਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵੈਦਿਆ ਕਮਲੇਸ਼ ਸ਼ਰਮਾ ਮੁੱਖ ਬੁਲਾਰੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ‘ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣ ਲਈ ਆਯੁਰਵੇਦ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ।
ਪ੍ਰੋ (ਡਾ.) ਐਚ.ਕੇ. ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਅਧਿਆਪਕ ਰੋਲ ਮਾਡਲ ਅਤੇ ਯੋਧੇ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਵਿਕਾਸ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਦਲਦੇ ਹੋਏ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਲੈਂਡਸਕੇਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਸਰੋਤ ਵਿਅਕਤੀ ਪ੍ਰੋ (ਡਾ.) ਅਮਰੇਂਦਰ ਪਾਨੀ, ਡਾਇਰੈਕਟਰ (ਆਈ/ਸੀ) ਖੋਜ, ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਆਫ ਇੰਡੀਅਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਜ਼, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੋਜ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਵਾਧੇ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਸਮੇਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਨਵੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਅਤੇ ਮਿਆਰੀ ਖੋਜ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਆਉਣ ‘ਤੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।
ਪੰਜਵੇਂ ਦਿਨ, ਪ੍ਰੋ.(ਡਾ.) ਏ.ਐਸ. ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ, ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ, ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਪ੍ਰੋ-ਵਾਈਸ ਚਾਂਸਲਰ, ਈਟਰਨਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਬੜੂ ਸਾਹਿਬ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਜਲਵਾਯੂ ਸੰਕਟ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਥਿਰਤਾ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੋ ਬੀਜ ਅਸੀਂ ਬੀਜਿਆ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਉਹੀ ਵੱਢਾਂਗੇ। ਇਸ ਲਈ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਨਾ ਦਿਓ, ਸਗੋਂ ਧਰਤੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਸਭ ਦੇ ਬਚਾਅ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਗ੍ਰਹਿ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੁੱਖ ਲਗਾਓ। ਇਸ ਦੇ ਦੂਜੇ ਰਿਸੋਰਸ ਪਰਸਨ ਡਾ: ਅਰਸ਼ਦੀਪ ਸਿੰਘ, ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਖੇਤੀ ਸੰਦਾਂ ਨੂੰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕਰਨ ਲਈ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਜੋ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ‘ਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਸਰੋਤ ਵਿਅਕਤੀ ਪ੍ਰੋ (ਡਾ.) ਐਸ.ਐਸ. ਹੁੰਦਲ, ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ, ਪੀਏਯੂ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕੀੜਿਆਂ ਅਤੇ ਮਕੌੜਿਆਂ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਮੌਸਮੀ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨਾਲ ਫਸਲੀ ਪੈਟਰਨ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।
ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਦਿਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਡਾ: ਅਵਿਨਾਸ਼ ਭਾਟੀਆ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰੋ (ਡਾ.) ਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ, ਸਰਕਾਰੀ ਬਾਗਬਾਨੀ ਅਫ਼ਸਰ, ਹਰਿਆਣਾ ਦਾ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਡਾ: ਸਚਿਨ ਭਾਰਦਵਾਜ ਦੁਆਰਾ ਪੜ੍ਹਿਆ ਗਿਆ। ਡਾ: ਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲੈਕਚਰ ਵਿੱਚ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਅਤੇ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਰਲ ਅਤੇ ਦਿਲਚਸਪ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਕੇਸ ਅਧਿਐਨ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਤਰੀਕਿਆਂ ‘ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਵਾਈਸ ਚਾਂਸਲਰ ਪ੍ਰੋ.(ਡਾ) ਅਭਿਜੀਤ ਜੋਸ਼ੀ ਨੇ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਉੱਦਮ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਤਾਲਮੇਲ ਵਾਲੇ ਯਤਨਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਹ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸਥਾਈ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਬਾਰੇ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਅਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰੋ ਐਚ ਕੇ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਸਮਾਗਮ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਹਵਾ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅਸੀਂ ਜੋ ਭੋਜਨ ਖਾਂਦੇ ਹਾਂ, ਉਸ ਤੱਕ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਦੋ ਨਾਜ਼ੁਕ ਖੇਤਰ ਜਿੱਥੇ ਇਸਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਡੂੰਘਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਹਨ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਿਸਾਨ ਸਾਡੀ ਖੁਰਾਕ ਸਪਲਾਈ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਹਨ, ਫਿਰ ਵੀ ਬਦਲਦੇ ਮੌਸਮ ਦੇ ਪੈਟਰਨ, ਅਣ-ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਬਾਰਿਸ਼ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੌਸਮੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਦੂਜਾ, ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਹਨ। ਵਧਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਮਲੇਰੀਆ ਅਤੇ ਡੇਂਗੂ ਬੁਖਾਰ ਵਰਗੀਆਂ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਫੈਲਣ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਗਰਮੀ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਸਾਹ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਕਾਰਡੀਓਵੈਸਕੁਲਰ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਡਾ: ਅਵਿਨਾਸ਼ ਭਾਟੀਆ ਅਤੇ ਡਾ: ਸਚਿਨ ਭਾਰਦਵਾਜ ਨੇ ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਫੀਡਬੈਕ ਨਾਲ ਸਮਾਗਮ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਕੀਤੀ।
